Drodzy rodzice!

Naszym wspólnym zadaniem jest wychowanie młodego pokolenia. Musi to być praca szkoły i Wasza, gdyż Wy każdego dnia obserwujecie swoje dzieci i znacie je najlepiej, możecie i powinniście z nimi rozmawiać, a także czuwać nad nimi szczególnie w dobie zagrożenia narkomanią. Każdy nawet drobny niepokojący sygnał powinien być skonsultowany ze szkołą, najlepiej z wychowawcą lub pedagogiem szkolnym, aby można było uzgodnić, poznać czy ustalić przyczyny zmian w zachowaniu dziecka. Tylko szczera rozmowa i wzajemne zaufanie rodziców i nauczycieli pomoże w profilaktyce uzależnień na terenie szkoły i domu rodzinnego.

Dlaczego dzieci biorą narkotyki?

Niestety jak dotąd nie udało się znaleźć jednej, konkretnej przyczyny. Są jednak takie, które pojawiają się częściej niż inne. Oto one:

• Odrzucenie dzieci
• Brak akceptacji otoczenia
• Okres dojrzewania
• Przeciążenie nauką
• Ciekawość
• Niedostateczna wiedza o skutkach zażywania narkotyków

Sygnały ostrzegawcze, czyli jak poznać, że dziecko bierze narkotyki

Każdy nastolatek próbuje ukryć przed dorosłymi, że bierze narkotyki. Jednak nawet u tych, którzy zachowują dużą ostrożność, można zaobserwować pewne oznaki ich zażywania. Dziecko zmienia się i to powinno nas zastanowić. Bywa, że dziecko, które się nie uczyło, było zamknięte w sobie, nagle zaczyna dużo mówić, energicznie się porusza, staje się odważne, czasem agresywne.
W innej sytuacji, np. poprzednio dobry uczeń zaczyna opuszczać lekcje, chodzi na wagary, traci zainteresowanie szkołą.

1. Im wcześniej zauważysz zagrożenie i zaczniesz działać, tym skuteczniejsza będzie Twoja pomoc.
2. Im mniej przykrych konsekwencji doświadcza nastolatek w związku z braniem, tym trudniej będzie go przekonać, że powinien przestać.
3. Każdy sygnał, jaki dostrzeżesz, może być wierzchołkiem „góry lodowej” – tylko specjalista jest w stanie postawić trafną diagnozę skali problemu i doradzić jak interweniować.
4. Różne niepokojące zachowania często nie mają związku z używaniem środków odurzających. Mogą być następstwem kłopotów szkolnych, rodzinnych, zranionych uczuć, niepowodzeń miłosnych, nadwrażliwości emocjonalnej i innych, a żadnego z nich nie można bagatelizować.
5. Jeżeli rodzina, nauczyciele i przynajmniej część uczniów bardzo zdecydowanie powie NIE, szansa na uzależnienie zmniejsza się, a szansa na wyleczenie wzrasta.
6. Zarówno rodzic jak i nauczyciel mogą dać dziecku to co najważniejsze i najbardziej potrzebne: WIARĘ W SIEBIE, WE WŁASNE MOŻLIWOŚCI.

Sygnały mogące świadczyć, że dziecko może mieć kontakt ze środowiskiem narkotycznym

1. Zmiany w zachowaniu:
   1. nagłe zmiany nastroju (duża aktywność, zmęczenie), izolowanie i zamykanie się w sobie;
   2. nagła zmiana grona dotychczasowych przyjaciół na starszych od siebie;
   3. spadek zainteresowania szkołą, sportem i ulubionymi zajęciami;
   4. izolowanie się od innych domowników, spędzanie większości czasu samotnie w swoim pokoju;
   5. kłamstwa i wykręty, wynoszenie z domu wartościowych przedmiotów, podkradanie pieniędzy;
   6. niewytłumaczalne spóźnienia, tzw. ciche powroty do domu lub też nocne przebywanie poza domem bez uprzedzenia;
   7. tajemnicze, krótkie rozmowy telefoniczne;
   8. używanie tajemniczych określeń podczas rozmów.
2. Zmiany w wyglądzie zewnętrznym:
   1. nowy styl ubierania się
   2. spadek masy ciała, częste przeziębienia, przewlekły katar, krwawienie z nosa, bóle różnych części ciała, zaburzenia pamięci oraz toku myślenia
   3. przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice
   4. bełkotliwa, niewyraźna mowa
   5. słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania, zapach alkoholu, nikotyny, chemikaliów
   6. brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny
3. Narkotyki lub przybory do ich używania:
   1. Fifki, fajki, bibułki papierowe
   2. Małe foliowe torebki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem
   3. Kawałki opalonej folii aluminiowej
   4. Białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorami
   5. Leki bez recept
   6. Tuby, słoiki, foliowe torby z klejem
   7. Igły, strzykawki

Co zrobić, gdy dziecko ma już za sobą pierwszy kontakt z narkotykami?

Nie możesz wtedy:

• Wpadać w panikę i przeprowadzać zasadniczych rozmów z dzieckiem kiedy jest ono pod wpływem środka odurzającego
• Udawać, ze to nieprawda, nie wierzyć w przedstawione fakty, bezgranicznie ufać dziecku
• Usprawiedliwiać dziecka, szukać winy w sobie lub np. w złym towarzystwie
• Wierzyć zapewnieniom dziecka, że ma kontrolę nad narkotykami i że samo sobie poradzi z tym problemem
• Nadmiernie ochraniać dziecka przed konsekwencjami używania narkotyków, np. pisać usprawiedliwień nieobecności w szkole spowodowanych złym samopoczuciem po zażyciu środków odurzających, spłacać długów dziecka
• Poddawać się!

Musisz koniecznie:

• Wysłuchać dziecko i spokojnie z nim porozmawiać
• Zastanowić się, dlaczego dziecko sięga po narkotyki; czy powody nie są związane z sytuacją w waszej rodzinie – jeśli tak, pomyśl, co można zmienić
• Działać! – nie liczyć na to, że problem sam się rozwiąże; szukać pomocy specjalistów
• Wspólnie ze specjalistą i dzieckiem ustalić reguły postępowania i konsekwentnie ich przestrzegać
• Stosować zasadę „ograniczonego zaufania” – starać się zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko.

Gdzie szukać pomocy?

• BEZPŁATNA LINIA POGOTOWIA MAKOWEGO 0 800 120 359
• BEZPŁATNA LINIA STOWARZYSZENIA KARAN 0 800 120 289

Co warto przeczytać:

Ruth Maxwel „Dzieci, alkohol, narkotyki”
Timothy Dimoff i Steve Carper „Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki”
Marzena Pasek „Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko”
Barbara Rosiek „Pamietnik narkomanki’
Christiane F. „My dzieci z dworca ZOO”
Krystyna Karwicka i Andrzej Ochremiak „My, rodzice dzieci z Dworca Centralnego”.

Nasze dzieci i alkohol. Dlaczego nastolatki piją alkohol?

Umiarkowane picie alkoholu jest atrakcyjne dla wielu dorosłych, ponieważ:

• Ułatwia przeżywanie przyjemności;
• Przynosi ulgę w przykrych momentach życia;
• Ułatwia odpędzanie smutnych myśli;
• Uprzyjemnia spotkania z innymi ludźmi;
• Jest częścią celebrowania uroczystości i sukcesów.

Nastolatki o tym wszystkim wiedzą i doznają pokusy skorzystania z tych atrakcji. Oprócz tego mają ważne dodatkowe powody skłaniające do picia.

Nasze dorastające dzieci często sięgają po alkohol:

• Aby czuć się dorosłym;
• Aby dopasować się do otoczenia;
• Aby czuć się dobrze i być na luzie;
• Aby wyrazić swoją potrzebę buntu i chęć zmierzenia się z ryzykiem;
• Ponieważ alkohol jest łatwo dostępny.

Istnieją jednak bardzo ważne powody, by nastolatki alkoholu nie piły. Dzięki zrozumieniu przyczyn sięgania po alkohol przez nastolatki, rodzice mogą lepiej i skuteczniej pomagać swoim dzieciom w tym, żeby nie piły.

Jak wspierać abstynencję dziecka?

Nie częstuj swego dziecka alkoholem i nie pozwól, by robili to inni członkowie rodziny lub znajomi. Wprawdzie wiele nastolatków już pije alkohol i część z Państwa się na to godzi, bo czuje się wobec tego faktu bezsilna, albo to lekceważy, to trzeba jednak powiedzieć dziecku jasno i zdecydowanie, że z piciem alkoholu ma poczekać do pełnoletniości. Trzeba powiedzieć jeszcze wyraźniej, że bardzo wielu dorosłych ludzi (w Polsce jest, co piąta dorosła osoba), na propozycje wypicia alkoholu odpowiada "dziękuję, nie piję". Abstynencja z wyboru jest dla milionów ludzi atrakcyjnym i wartościowym stylem życia.

Praktyczne wskazówki dla rodziców:

• Ustal z dzieckiem jasne zasady dotyczące alkoholu: Nie zgadzam się, żebyś pił/a. Nie pij nawet piwa. Powiedz dziecku, że zakaz ten wynika z miłości i troski o Jego dobro;
• Wytłumacz dziecku, jakie jest ryzyko związane z piciem alkoholu. Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą być dla Ciebie szkodliwe, ponieważ się jeszcze rozwijasz. Twój organizm i psychika jeszcze nie są ukształtowane. Picie może uszkodzić coś delikatnego cennego w twoim życiu;
• Porozmawiaj z dzieckiem o tym, jak ma sobie radzić z presją rówieśników namawiających do picia alkoholu, podsuń mu kilka pomysłów na skuteczne odmawianie, np.: „Zależy mi na Waszym towarzystwie chcę się bawić, ale nie muszę i nie chcę podkręcać się alkoholem.” „Postanowiłem, że nie będę pił, i chcę być wierny sobie.”;
• Bądź dobrym przykładem. Nie nadużywaj alkoholu w obecności dziecka i nie pokazuj mu, że zabawa musi być związana z piciem alkoholu;
• Nie wahaj się powiedzieć opiekunowi dziecka i rodzicom jego kolegów, z którymi spędza wolny czas, że nie życzysz sobie, żeby Twoje dziecko piło. Uczyń ich sojusznikami w tej sprawie. Masz prawo decydować o bezpieczeństwie swego dziecka.

Czy pozwalać dorastającemu dziecku pić alkohol w domu?

To trudne pytanie zadają sobie niektórzy rodzice. W tej sprawie istnieją duże różnice zdań wśród specjalistów i rodziców.

• Polskie prawo zabrania sprzedawania i podawania napojów alkoholowych osobom niepełnoletnim, więc picie alkoholu poza domem rodzinnym oznacza nie tylko ryzyko szkód, ale także łamanie prawa.
• Jakie powody mogą przemawiać za zgodą rodziców na picie dziecka w domu?
• stworzenie okazji do uczenia dziecka rozsądku i odpowiedzialności w sprawie picia alkoholu;
• wzmacnianie procesu stopniowego dorastania dziecka poprzez dopuszczanie do pełnego udziału w celebrowaniu uroczystości rodzinnych.
• Jakie niebezpieczeństwa wynikają ze zgody rodziców na picie alkoholu przez dziecko w domu?
  • osłabienie wartości abstynencji;
  • dziecko może rozumieć zgodę rodziców jako ich ogólne przyzwolenie na spożywanie alkoholu;
  • obniża się poczucie ryzyka związanego z piciem alkoholu.

Decyzja w tej sprawie jest podejmowana indywidualnie przez każdą rodzinę. Warto ją poważnie przemyśleć i omówić w gronie rodziny.

I najważniejsza sprawa - podstawą ewentualnej decyzji musi być porozumieniem między rodzicami i dzieckiem.

Sygnały ostrzegawcze, że moje dziecko pije

Wprawdzie niektóre z opisanych poniżej objawów mogą być naturalne dla normalnego procesu dojrzewania, należy jednak zwrócić uwagę na dziecko, gdy kilka tych zjawisk występuje jednocześnie

• wyraźny spadek zainteresowania zajęciami, które poprzednio były dla dziecka atrakcyjne;
• zwiększenie poziomu frustracji, stresu i rozdrażnienia;
• problemy w szkole z nauką i zachowaniem;
• izolowanie się od kontaktów rodzinnych i skrywanie szczegółów dotyczących życia poza domem;
• częste zmiany nastroju;
• zmiany zwyczajów związanych z jedzeniem i zasypianiem;
• zapach alkoholu;
• zaniedbywanie wyglądu i stroju;
• zwiększenie potrzeb finansowych i ukrywanie sposobu wydatkowania "kieszonkowego". Znikanie drobnych sum pieniędzy w domu lub nieoddawanie reszty z zakupów zlecanych przez rodziców;
• nawiązywanie podejrzanych znajomości;
• reagowanie rozdrażnieniem na próby uzyskania przez rodziców informacji o tych kontaktach.

Tego typu sygnały ostrzegawcze mogą wskazywać nie tylko na picie alkoholu, ale także na zażywanie narkotyków!

Opracowano na postawie broszurki
pt." Nasze dzieci i alkohol" Poradnik dla rodziców.
Wydany przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

PORADNIK DLA RODZICÓW JAK ROZPOZNAĆ CZY MOJE DZIECKO "BIERZE"?

Pierwsze próby z narkotykami dziecko zwykle starannie ukrywa przed dorosłymi. Wszelkie niepokojące zmiany będzie Ci pewno łatwiej zauważyć, jeśli masz z dzieckiem dobry kontakt, wiele ze sobą rozmawiacie i dużo czasu spędzacie razem.

Pamiętaj jednak, że niektóre zachowania i postawy mogą mieć inne przyczyny, takie jak kłopoty szkolne lub rodzinne, zranione uczucia, niepowodzenia w kontaktach z rówieśnikami i wiele innych, które należy traktować równie poważnie i starać pomóc dziecku je rozwiązać.

Na co powinieneś zwrócić uwagę:

Zachowanie

Zwróć uwagę na zachowanie Twojego dziecka. Powinny zaniepokoić Cię wszelkie radykalne zmiany w jego sposobie bycia, a zwłaszcza:

• huśtawka nastrojów, naprzemienne ożywienie i ospałość,
• nadmierny apetyt lub brak apetytu,
• porzucenie dotychczasowych zainteresowań,
• kłopoty w szkole (słabsze oceny, konflikty z nauczycielami, wagary),
• izolowanie się od innych domowników,
• zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów,
• zamykanie swojego pokoju na klucz, akcentowanie potrzeby prywatności
• częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza,
• wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków,
• zmiana grona przyjaciół, zwłaszcza na starszych od siebie,
• krótkie rozmowy telefoniczne prowadzone półsłówkami,
• późne powroty lub nagłe wyjścia z domu,
• bunt, łamanie obowiązujących w domu zasad,
• kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu,
• powtarzające się zgłaszanie przez dziecko zagubień lub kradzieży przez rówieśników drobnych sum pieniędzy,
• kłopoty z koncentracją,
• zmiany w porach spania,
• nadmierne reakcje na krytykę lub niewielkie nawet niepowodzenia.

Wygląd zewnętrzny

• nowy styl ubierania się,
• szybkie wychudzenie lub nagły wzrost masy,
• przewlekły katar, krwawienie z nosa,
• zaburzenia pamięci oraz toku myślenia,
• przekrwione oczy, nadmiernie zwężone lub rozszerzone źrenice nie reagujące na światło,
• bełkotliwa, niewyraźna mowa,
• brak zainteresowania swoim wyglądem i nieprzestrzeganie zasad higieny,
• słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania,
• ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, "gęsia skórka".

Narkotyki lub przybory do ich używania

• fifki, fajki, bibułki papierosowe
• małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem
• kawałki opalonej folii aluminiowej, łyżka
• znaczki, białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorkami
• leki bez recepty
• tuby, słoiki, foliowe torby z klejem
• igły, strzykawki

UWAGA!

• Nie wszystkie z wymienionych objawów muszą się pojawić.
• Dopiero pojawienie się kilku z wymienionych objawów może wskazywać na narkotyki.
• Jest mało prawdopodobne, żeby wszystkie objawy wystąpiły jednocześnie.
• Im głębsza faza uzależnienia, tym objawy choroby są bardziej widoczne, wynikają z utraty kontroli nad braniem środków odurzających. Wzrasta ryzyko przedawkowania i śmierci.

Tzw. test oczny

Dzieci, zwłaszcza w początkowej fazie uzależnienia, starają się maskować. Ukrywają narkotyki i przybory do ich zażywania. Wietrzą często swój pokój, używają kadzidełek, odświeżaczy. Zdradzają je jednak oczy.
Jako rodzice musimy zwracać uwagę na oczy swojego dziecka. One powiedzą nam wiele.

Obserwacja ogólna oczu (w warunkach oświetlenia pokojowego).

Jeśli zauważysz u swojego dziecka:

• zaczerwienienie spojówek,
• łzawienie,
• opadnięcia powieki (zakrywa od góry więcej niż 2 mm rogówki),
• zaczerwienienie brzegów powiek,
• nadmierne rozszerzenie źrenicy (średnica ponad 6 mm),
• nadmierne zwężenie źrenicy (średnica poniżej 3 mm),

Może to być sygnał, że w grę wchodzić mogą narkotyki. Ostrzeżeniem może być również używanie przez Twoje dziecko kropli do oczu (jeśli wiesz, że ma zdrowe oczy). Młodzi często w ten sposób maskują ww. objawy "brania".

Jeżeli w trakcie obserwacji ogólnej oczu dziecka zauważysz coś podejrzanego, zastosuj prostą metodę badania oczu:

Reakcja źrenic na światło

Skieruj światło latarki kolejno na poszczególne oczy dziecka. Jeśli reakcja źrenic na światło jest nienaturalnie powolna, coś jest nie tak.

Obserwacja oczopląsu

Poruszaj palcem przed oczami dziecka. Zatrzymaj palec nieruchomo na kilkanaście sekund. Jeśli zauważysz oczopląs gałek ocznych lub ich drgania podczas wpatrywania się w nieruchomy palec, może to być objaw zażywania narkotyku.

Obserwacja zbieżności oczu

Przesuwaj palec z odległości ok. 20 cm do czubka nosa i przytrzymaj go dotykając do nosa dziecka przez ok. 5 sek. Jeśli dziecko nie potrafi śledzić ruchu palca, może to być niepokojący sygnał.

Test oczny opracowano na podstawie artykułu
"Test oczny ..." Jerzego Toczołowskiego i Jacka Ciechana
z II Kliniki Okulistyki Akademii Medycznej w Lublinie,
zamieszczonego w czasopiśmie "Medicus" nr 3/98.